Rủi ro trục lợi, Cục Hải quan 'siết' nhập khẩu máy móc, thiết bị đã qua sử dụng

Tiềm ẩn nhiều rủi ro vi phạm, trục lợi chính sách

Theo Cục Hải quan, thời gian qua nổi lên tình trạng hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng phục vụ trực tiếp sản xuất của doanh nghiệp trong nước tiềm ẩn nhiều rủi ro vi phạm. Một số doanh nghiệp lợi dụng chính sách nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng để hợp thức hóa hồ sơ, đưa hàng về bán thương mại nhằm thu lợi bất chính, gây ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh và công tác quản lý nhà nước..

Qua kiểm tra thực tế lực lượng Hải quan những vi phạm này tập trung ở tuyến đường bộ và cửa khẩu giáp Trung Quốc (Hữu Nghị - Lạng Sơn); cửa khẩu giáp Campuchia (Mộc Bài - Tây Ninh) và tuyến cảng biển Hải Phòng; Cát Lái, Cái Mép (TP. Hồ Chí Minh); Hà Tiên (An Giang); các khu công nghiệp, khu chế xuất.

Qua công tác đấu tranh, chống buôn lậu và xử lý vi phạm phát hiện hiện tượng doanh nghiệp nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng đưa vào tiêu thụ tại thị trường trong nước (bán thương mại), vi phạm về chính sách quản lý, ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh, tạo sự bất bình đẳng, cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu. Một số máy móc, thiết bị đã qua sử dụng nhập khẩu vào Việt Nam không đảm bảo các yêu cầu về công suất/hiệu suất, mức tiêu hao nguyên, vật liệu, năng lượng; không đáp ứng các quy chuẩn an toàn, tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật hiện hành; sử dụng công nghệ đã lạc hậu làm tăng nguy cơ Việt Nam trở thành bãi rác công nghiệp, tiềm ẩn nguy cơ cao dẫn đến ô nhiễm môi trường.

Cụ thể, vừa qua Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan) đã phát hiện 01 doanh nghiệp từ năm 2021 đến 2025 đã mở tờ khai nhập khẩu 325 máy móc đã qua sử dụng (máy cắt kim loại/máy cắt dây kim loại bằng tia lửa điện, máy đúc lỗ bằng phương pháp phóng điện, máy xung điện cắt kim loại, máy khoan CNC và máy gia công trung tâm CNC), với tổng trị giá khai báo hải quan là trên 18 tỷ đồng. Sau đó bán 235 máy móc đã qua sử dụng cho 140 doanh nghiệp, với tổng trị giá trên 23 tỷ đồng, thu lợi bất chính trên 8 tỷ đồng.

Tiếp tục mở rộng điều tra, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã phát hiện 01 doanh nghiệp trong năm 2025 đã mở 03 tờ khai nhập khẩu 48 máy móc đã qua sử dụng (máy cắt kim loại/máy cắt dây kim loại bằng tia lửa điện, máy đục lỗ bằng phương pháp phóng điện và máy gia công trung tâm CNC), với tổng trị giá khai báo hải quan là 4,4 tỷ đồng. Sau đó bán 13 máy móc đã qua sử dụng cho 13 doanh nghiệp, với tổng trị giá 1,39 tỷ đồng, thu lợi bất chính gần 600 triệu đồng…

Nhận thấy 2 vụ việc có dấu hiệu của tội phạm, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã trao đổi với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 3) về việc xử lý vụ việc theo quy định của pháp luật. Kết quả đến nay, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã ban hành 2 Quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội buôn lậu theo Điều 188 Bộ luật Hình sự năm 2015 liên quan đến 2 doanh nghiệp trên…

Nhận diện một số phương thức, thủ đoạn

Qua công tác đấu tranh và kiêm tra kiểm soát, lực lượng Hải quan chỉ ra một số phương thức, thủ đoạn của hành vi phạm trục lợi chính sách nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng như: Khai sai về tình trạng hàng hóa, thông thường, đối với doanh nghiệp hạng 2, 3, 4 khai nhập khẩu (hàng mới 100%) được hệ thống phân luồng xanh. Các doanh nghiệp gia công, doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu, doanh nghiệp chế xuất lợi dụng việc này để khai báo nhập khẩu máy mới nhưng thực chất là máy cũ. Tiếp đến, một số trường hợp doanh nghiệp nhập khẩu máy móc cũ, thiết bị, dây chuyền sản xuất cách thời điểm khai báo 2-5 năm, thực chất là máy đã rất cũ, công nghệ lạc hậu 15-20 năm, được doanh nghiệp sơn lại, làm sạch, đóng đập lại năm sản xuất, số khung, số máy và nhập khẩu, đưa vào thị trường Việt Nam tiêu thụ.

Một thủ đoạn nữa, doanh nghiệp không có nhà xưởng để sản xuất, không có hoạt động sản xuất nhưng bằng các thủ đoạn hợp thức hóa hồ sơ nhập khẩu không qua hải quan, gian dối về mục đích nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng trên tờ khai hải quan; gian dối khi có văn bản cam kết với cơ quan Hải quan nơi đăng ký về khu vực mở tờ khai nhập máy móc để phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp hoặc lập khống các hợp đồng ủy thác nhập khẩu để xuất trình, nộp cho cơ quan hải quan nhằm được thông quan hàng hóa, khi nhập khẩu về đã bán thương mại trong nước nhằm thu lợi bất chính.

Ngoài ra, một số thủ đoạn khác thường được "áp dụng" như nhập rời, riêng lẻ từng chi tiết, máy móc nhưng lại khai gian dối để né quy định nhập khẩu dây chuyền đồng bộ…

Thời gian tới, để đảm bảo thực hiện tốt các quy định của pháp luật, tăng cường công tác quản lý nhà nước, Cục Hải quan đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ trực thuộc tăng cường kiểm tra, kiểm soát, kịp thời ngăn chặn các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại trong hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị và dây chuyền đã qua sử dụng.